BRD – z ang. Bovine Respiratory Disease, czyli syndrom oddechowy bydła, to wieloczynnikowe schorzenie układu oddechowego. Dotyczy ono najczęściej młodych cieląt – 67% przypadków występuje u zwierząt poniżej 3 mies. życia.
Na BRD mogą wskazywać następujące objawy:
- Gorączka
- Apatia
- Brak apetytu
- Duszność
- Wyciek z nosa
- Kaszel
Czynnikiem pierwotnym BRD są wirusy, a przede wszystkim:
- syncytialny (BRSV),
- parainfluenza (PI3V).
- IBR (wirus BHV)
W sprzyjających warunkach (złe warunki utrzymania, transport, zagęszczenie) wirusy te wywołują chorobę i niszczą naturalną odporność układu oddechowego cielęcia, czyniąc go podatnym na infekcje bakteryjne. Bakterie wikłające proces powodują poważne uszkodzenia płuc i charłactwo.
Zapobieganie infekcjom wirusowym poprzez szczepienia oraz poprawę warunków środowiska jest kluczowe do ograniczenia strat związanych z BRD. Wszystkie działania poprawiające dobrostan będą pozytywnie wpływały na zdrowotność cieląt.
Trzy najważniejsze punkty profilaktyki to:
1. Zapewnienie odpowiedniej wentylacji
- Najczęściej wykorzystuje się wentylację grawitacyjną. Ciepłe powietrze, ogrzane przez zwierzęta unosi się do góry i wydostaje się na zewnątrz przez otwory wentylacyjne. Zimne powietrze z zewnątrz jest wtłaczane do budynku. Istotna jest odpowiednia wielkość i rozmieszczenie otworów wentylacyjnych.
- Najprostszym testem na sprawdzenie wydajności wentylacji jest obserwacja sztucznie wytworzonego dymu. Przy pełnej obsadzie zwierząt, nawet w bezwietrzny dzień dym powinien unosić się do góry i wydostawać przez otwory wentylacyjne na zewnątrz. Jeżeli dym ściele się blisko podłoża, oznacza to, że wentylacja nie jest prawidłowa.
- W zapewnieniu odpowiedniej jakości powietrza istotnym czynnikiem jest także odpowiednie ścielenie. Niewystarczająca ilość suchej ściółki oraz zbyt rzadka jej wymiana sprzyja zwiększonej wilgotności oraz kumulacji szkodliwych gazów drażniących układ oddechowy. W wilgotnym środowisku szybciej rozwijają się chorobotwórcze mikroorganizmy.
2. Unikanie nadmiernego zagęszczenia zwierząt
- Zbyt duża obsada zwierząt powoduje wzrost wilgotności, wzrost stężenia szkodliwych gazów (amoniak, dwutlenek węgla, siarkowodór) a tym samym sprzyja wybuchom BRD.
- Zbyt mała obsada dużego budynku nie pozwala na naturalną wentylację i wytworzenie tzw. efektu kominowego. Zwierząt jest za mało do ogrzania powietrza w cielętniku.
3. Wczesne szczepienia cieląt
Wprowadzając odpowiedni program szczepień spodziewamy się określonych rezultatów:
- Wytworzenie odporności
Szczepionki mają za zadanie stymulować układ odpornościowy. Zwierzęta zaszczepione przeciwko konkretnym wirusom czy bakteriom będą mogły szybko zwalczyć infekcję jeśli spotkają się z tymi patogenami w przyszłości.
- Zmniejszenie siewstwa
Chore zwierzęta sieją duże ilości wirusów i bakterii (w wydzielinach, z wydychanym powietrzem), przez co kolejne zwierzęta narażone są na zarażenie. Szczepienia ograniczają zachorowania, a także siewstwo, przez co wytwarza się tak zwana odporność stadna. Kiedy szczepimy całe stado to nawet niewielki odsetek zwierząt, które nie odpowiedziały prawidłowo na szczepienie (ze względy na błędy podania/stres/choroby współistniejące) pozostanie zdrowy.
Bardzo ważne jest, żeby szczepić zwierzęta przed wybuchem choroby, aby całe stado mogło nabrać odporności. W przypadku BRD często konieczne jest szczepienie już kilkudniowych cieląt. U tak młodych zwierząt stosuje się szczepienia donosowe, których działanie nie jest niwelowane przez odporność matczyną, a odporność poszczepienna powstaje bardzo szybko.
Szczepienia donosowe przeciwko pierwotnym czynnikom wywołującym BRD jakimi najczęściej są wirusy BRS, PI3 oraz BHV (IBR) w ciągu ostatnich lat stały się złotym standardem na całym świecie i są stosowane jako pierwszy element profilaktyki chorób układu oddechowego bydła. Ze względu na szybkie wytwarzanie odporności po szczepieniach donosowych, mają one zastosowanie nie tylko u najmłodszych cieląt, ale wszędzie tam, gdzie istnieje duże ryzyko wybuchu choroby.
Zalety szczepień donosowych:
- Mogą być stosowane już u najmłodszych, kilkudniowych cieląt
- Odporność miejscowa błon śluzowych pojawia się już po kilku godzinach od aplikacji
- Odporność ogólna pojawia się już po kilku dniach od aplikacji
- Ich działanie nie jest neutralizowane przez przeciwciała matczyne
- Zapewniają długą odporność – 12 tygodni
- Wystarczy jedna dawka (przy inaktywowanych szczepionkach iniekcyjnych potrzebne są dwie dawki, a odporność powstaje dopiero 2-4 tygodnie po drugiej dawce szczepienia)
Należy też pamiętać, że czynnikiem wirusowym bardzo sprzyjającym rozwojowi syndromu oddechowego jest obniżający odporność wirus BVD. Szczepienia w kierunku BVD mogą być wprowadzone u 3 miesięcznych cieląt, do tego wieku odporność powinny gwarantować przeciwciała siarowe.
Jeżeli w stadzie dojdzie do wybuchu BRD trzeba jak najszybciej podjąć leczenie. Wczesne rozpoznanie i szybka terapia pozwolą zmniejszyć straty związane z uszkodzeniami płuc. Niemniej jednak, powiedzenie „lepiej zapobiegać niż leczyć” idealnie odzwierciedla rachunek zysków i strat w kontekście profilaktyki BRD.
